Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, Dolyna

Najstarszym kościołem w Dolinie, wizytówką regionu, jest kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Pannyprzy ulicy Antonowicza. Po założeniu parafii rzymskokatolickiej w 1426 r. mieszkańcy zbudowali drewniany kościół na przedmieściach, ale współcześni historycy nie wiedzą dokładnie, gdzie się znajdował. Przypuszcza się, że dziś znajduje się tam szkoła nr 1. Ze wzgórza, na którym znajduje się budynek, roztaczają się piękne widoki.

Kościół istnieje od 1426 roku, ale przeszedł wiele renowacji i remontów, więc dziś wygląda zupełnie inaczej. Drewniany kościół spłonął w 1594 roku w wyniku podpalenia przez Tatarów. Nowy kościół został zbudowany w tym samym miejscu w 1674 roku.

Według dokumentów, kościół w Dołyni był w bardzo złym stanie, a do 1825 roku nikt nie zajmował się jego renowacją, więc postanowiono odbudować budynek na nowo, ale wybrano do tego miejsce w innej części miasta. Budowę murowanego kościoła pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, który można podziwiać do dziś, datuje się na rok 1835. Budowę poświęcił ksiądz Tomasz Lewandowski.

Kościół jest budowlą jednonawową, wzniesioną w stylu gotyckim, o całkowitej długości 34 m i szerokości 14 m. Przestrzeń wnętrza zakończona jest absydą. Przestrzeń wewnętrzna zakończona jest absydą z ołtarzem. Ściany mają grubość 0,95 m. Do absydy przylegają dwa prostokątne pomieszczenia dla ministrów, dobudowane w 1883 roku. Ściany wewnętrzne podzielone są pilastrami o przekroju 1,0 x 1,0 m. Wysokość głównej sali wynosi 8,0 m.

Wejście do kościoła akcentuje wieża, która opiera się na dwóch potężnych, prostokątnych pomieszczeniach. W jednym z nich znajdują się schody prowadzące na obszerny balkon, na którym niegdyś znajdowały się organy, a w drugim kotłownia i magazyny. Schody prowadzą dalej do środka wieży. Służyły one do obsługi zegara i dzwonów. Ściany zewnętrzne podzielone są półkolumnami o przekroju kwadratowym, o wymiarach 0,5 x 1,0 m w planie. Na wysokości 4,0 m zwężają się one i kończą trójkątnym dachem, który przylega do dachu głównego. Wysokość budynku do kalenicy dachu wynosi 14 m. Wysokość wieży wynosi 28 m.

Nie wiadomo, kto zaprojektował kościół i kto był mistrzem jego budowy, ale o tym, że projekt nie był udany, zwłaszcza budowa fundamentów, świadczą późniejsze wydarzenia. Księga inwentarzowa kościoła zawierała opis rozpoczęcia budowy oparty na relacjach naocznych świadków.

Fundamenty budowli wykonano z kamienia rzecznego, przeważnie okrągłego, który ułożono w wykopanych rowach bez żadnych materiałów wiążących. Ściany kościoła i sklepienie wykonano z cegły. Pomiędzy ścianami a fundamentem nie było żadnej hydroizolacji. Budowa została ukończona dość szybko jak na tak duży budynek, w ciągu trzech lat. Ołtarz w kościele był duży, został przeniesiony ze starego kościoła, podobnie jak organy. Organy zostały wykonane w 1808 r. i naprawione w 1838 r. przez Matija Sawickiego, mieszkańca wsi Obolon. Niestety, organy zaginęły. Konsekracji kościoła dokonał ksiądz Franciszek de Paulo Pisztek, arcybiskup, metropolita lwowski.

Słaba fundacja przypomniała o sobie w trzecim roku. Zawaliło się ceglane sklepienie i nowy budynek trzeba było remontować. Aby wzmocnić ściany, na środku sali zbudowano potężne pilastry, na których spoczywa nowy drewniany strop, przymocowany metalowymi kotwami. Na tym jednak kłopoty się nie skończyły. W 1886 r. dzwony zostały usunięte z wieży kościoła i zainstalowane w oddzielnej dzwonnicy, ponieważ w ścianach wieży pojawiły się duże pęknięcia. Opracowano projekt wzmocnienia wieży. Już w 1889 r. przeprowadzono prace fortyfikacyjne, wzmocniono i ukończono główną wieżę, powiększono okna kościoła i zainstalowano zegar.

W związku z dobudową dwóch pomieszczeń bocznych ołtarz musiał zostać częściowo przebudowany. Kościół szczęśliwie przetrwał tragiczne wydarzenia I wojny światowej. Wraz z zajęciem Doliny przez Polaków w 1920 r. i ustabilizowaniem się życia publicznego, Polacy zaczęli poprawiać wygląd kościoła.

W 1934 r. odnowiono malowidła ścienne, a z inicjatywy księdza Wojnarowicza, praojca Doliny, przy pomocy legata, księdza Zaremby, zbudowano kamienną dzwonnicę w miejsce drewnianej. Stała ona w pobliżu ulicy Antonowicza, po prawej stronie od wejścia. Jej ściany wykonano z ciosanego szarego piaskowca. Dzwonnica miała 5 m długości, 1,5 m szerokości i 4 dzwony. Została rozebrana w 1965 r. Nie wiadomo, gdzie podziały się dzwony, być może zabrali je Niemcy w czasie wojny.

W 1944 r. Polacy zostali przesiedleni do Polski, a kościół został zamknięty. Początkowo był wykorzystywany jako magazyn zbożowy, który został przekazany przez ludność dzielnicy (kontyngent), a następnie w 1948 r. został przekazany szkole jako sala gimnastyczna.

Wraz z upadkiem Związku Radzieckiego i demokratyzacją społeczeństwa, Polacy, którzy pozostali w Dołyni, złożyli petycję o zwrot swojej świątyni, co nastąpiło w 1990 roku. Jednak wytrwałość i ciężka praca każdego dnia zmieniały wygląd budynku na lepsze. Rozpoczęła się renowacja wnętrza. W 1991 r. z Iwano-Frankowska przywieziono stary ołtarz. Podarował go dziekan Kazymyr Halimurka. Kościół został poświęcony 27 grudnia 1991 r. i tego samego dnia odbyło się nabożeństwo.

W 1992 r. przeprowadzono remont dachu. Usunięto starą blachę. Mała, prawie zniszczona wieża została rozebrana. Dach pokryto nową ocynkowaną blachą. Zainstalowano nowe rynny. Z powodu nieszczelności dachu i braku drenażu w domu pojawił się "grzyb", który zniszczył podłogę i zaczął niszczyć ściany. Aby zaradzić tej sytuacji, postanowiono zbudować system odwadniający wokół domu. System drenażowy został zbudowany w latach 1993-1994, wykopano rowy na głębokość podeszwy fundamentowej, ułożono rury azbestowo-cementowe i ceramiczne, a następnie zasypano je gruzem. Woda z systemu odwadniającego była odprowadzana do ulicy Zelena.

Prace te były bardzo ryzykowne. Fundament, który był otwarty z jednej strony na całą wysokość, mógł pęknąć. Ale wszystko poszło dobrze. Odkrycie fundamentu potwierdziło zapisy w księdze inwentarzowej kościoła, czyli to, że fundament był wykonany z kamienia rzecznego z glinianym wypełnieniem i był niewiarygodny dla tak dużego budynku. W 1994 roku wykonano nowy tynk lastrykowy ścian zewnętrznych. Tynkowanie wykonali mistrzowie z Zakarpacia. W latach 1995-1996 blacha na wieży głównej została pomalowana na brązowo. Odrestaurowano malowidła wewnątrz kościoła. Zaprojektowano i zainstalowano nowy ołtarz. Zaprojektował go M. Dekalski ze Lwowa, pracownik warsztatów konserwatorskich. Wraz z pracownikami tego przedsiębiorstwa ołtarz został zainstalowany w kościele. Główny obraz ołtarza, "Obraz Narodzenia Najświętszej Maryi Panny", został wykonany przez mieszkankę Kałusza, panią Marię Andriyshyn. Dzwon do kościoła został przywieziony z miasta Tatyszew w Polsce. Znajduje się tam warsztat Filczyńskich, którzy pochodzą z Kałusza i mają duże doświadczenie w odlewaniu głośnych i dźwięcznych dzwonów.

Luty 1998 roku był bardzo ciepły i Polacy postanowili uporządkować ogrodzenie terenu. Ogrodzenie było zniszczone przez korzenie drzew i poprzednich właścicieli. Lipy były już stare, dziuplaste i nie raz były barbarzyńsko cięte przez elektryków przy czyszczeniu linii energetycznych. Zostały ścięte, a pniaki wykopane i wywiezione. Stare ogrodzenie zostało zdemontowane i zainstalowano nowe metalowe ogrodzenie na ceglanych słupach. Podłogę wyłożono białym i czarnym marmurem. Nadal konieczna jest naprawa wieży wewnątrz, przywrócenie zegara i umieszczenie go z powrotem na swoim miejscu, jeśli to możliwe.

W kościele znów rozbrzmiewa majestatyczna pieśń wdzięczności Bogu. Kościół wkroczył w nowe tysiąclecie odrestaurowany w całej okazałości.

Koniecznie odwiedź muzeum-kryjówkę powstańczego zwycięstwa oraz Muzeum Wiedzy Lokalnej Tetiany i Omeliana Antonowyczów Bojkowszczyzny "Dolyna ", jedno z najmłodszych muzeów w regionie karpackim, założone w 1998 roku. Doświadczeni przewodnicy muzeum pomogą Ci zorganizować zwiedzanie Dolyny, jeśli chcesz zobaczyć bunkier, w którym ukrywali się ukraińscy nacjonaliści, Karpacki Tramwaj w Vyhoda, Skały Dowbusza w Bubnyshche lub klasztor Hoshiv oraz Muzeum Iwana Franki we wsi Lolyn.