Dolina

Dolyna - miasto na prawach powiatu w powiecie bojkowskim, centrum rejonu Dolyna w obwodzie iwanofrankowskim na Ukrainie, centrum administracyjne rady rejonu Dolyna i centrum administracyjne gminy Dolyna. Dolyna jest podzielona na kilka części. Należą do nich Stara Dolyna, Zahiria, Broszkiw i Horodok.

Miasto Dolyna znajduje się w odległości 58 km od centrum regionalnego - Iwano-Frankowska. Odległość od Dolyny do: Lwowa - 111 km; Tarnopola - 180 km; Czerniowiec - 220 km; Użhorodu - 225 km; Kijowa - 716 km; Warszawy - 648 km; Budapesztu - 690 km; Bratysławy - 820 km; Komarna - 94 km. Przez Dolynę przepływają małe rzeki Turyanka i Sivka. Ozdobą miasta jest jezioro Dolyna, które zajmuje powierzchnię 25 hektarów. Średnia głębokość zbiornika wynosi 2,5 m. Zasoby wody w jeziorze wynoszą około 600 tys. m³.

Miasto zostało założone w 979 roku, kiedy w okolicy odkryto słone źródła. Historia została opisana przez ojca Teoklista w 1112 roku i inżyniera Feliksa Piestraka w 1900 roku, który badał przemysł solny w dolinie. Historia mówi, że książę Andriejewicz rządził tym regionem, a jego pasterze wypasali owce w górach. Pewnego dnia owce skierowały się do doliny, w której płynął strumień. Nie można było ich zatrzymać, więc pasterze pobiegli za nimi i natknęli się na "białe" brzegi strumienia, które były pokryte solą. Po powrocie do domu z dużym zapasem soli, pasterze księcia zapomnieli drogi do doliny i musieli jej szukać przez długi czas razem z księciem Andriejewiczem i księciem Ratillą. Po poświęceniu pięciu mis solnych i czterdziestu owiec bogu Perunowi, udało im się ponownie znaleźć źródła i tak rozpoczęła się produkcja soli w regionie Dolyna.

Miasto Dolyna zostało założone na ziemiach, na których żyło starożytne plemię Białych Chorwatów. Najstarsza kronika naszej ziemi, "Opowieść o minionych latach" Nestora, mówi, że w 993 roku książę kijowski Wołodymyr Wielki wyruszył na kampanię przeciwko Chorwatom. Wtedy nasze ziemie stały się częścią państwa kijowskiego. Już w XII wieku Dolyna należała do posiadłości galicyjskiego księcia Jarosława Osmomysła, a następnie była częścią państwa galicyjsko-wołyńskiego do 1340 roku.

Dokumentalne wzmianki o Dolynie pochodzą z 1403 roku. W 1525 r. król Zygmunt I Stary nadał Dolinie prawa magdeburskie (co oznaczało m.in. pojawienie się w mieście znacznej liczby wyznawców RKP, głównie cudzoziemców), a także wydał zezwolenie na tłuczenie soli i wędzenie wódki. W tym stuleciu w mieście otwarto szpital. W dość oryginalny sposób rozwiązano problem ogrzewania. Zgodnie z dekretem Zygmunta II Augusta z 16 sierpnia 1553 r. z każdego wozu przejeżdżającego przez miasto pobierano jedną kłodę drewna na rzecz szpitala.

W 1594 r. w wyniku błędnych obliczeń dowództwa koronnego, podczas ataku na Galicję i Podkarpacie, Dolińska została spalona i splądrowana przez Tatarów, spalono także zamek. W związku z tragedią król Zygmunt III Waza nadał miastu pewne przywileje i ulgi podatkowe, a także zezwolił na budowę młyna na rzece Turyance. W 1622 r. Tatarzy spalili również wsie Nadiiv i Rakiv.

W XVIII wieku rozpoczął się masowy ruch ludności górskiej przeciwko polskiej agresji. Buntowników nazywano opryszkami. Działali w małych mobilnych grupach, a ich zadaniem było atakowanie szlachty i posterunków wroga w miastach Podkarpacia. W naszym obwodzie działał Iwan Dowbusz, brat chwalebnego Ołeksy Dowbusza. Miejscem jego bazy były skały w pobliżu wsi Bubnyszcz, dziś nazywane "Skałami Dowbusza".

Ważnym wydarzeniem w życiu ludności Galicji było całkowite zniesienie pańszczyzny w 1848 roku. Wydarzenie to poprzedziło powstanie na Węgrzech oraz bunty w Czechach, na Słowacji, w Galicji i na Bukowinie. W tym samym roku na tron wstąpił Franciszek Józef. W 1861 r. odbyły się pierwsze wybory do austriackiego parlamentu. Mieszkańcy Doliny głosowali na ukraińskiego kandydata. Franciszek Józef przejeżdżał przez Dolynę, a w pobliżu Bolekhivu do dziś znajduje się drzewo, przy którym odpoczywał w drodze.

W 1875 r. otwarto stację kolejową w Dołużynie oraz linię kolejową łączącą Stryj ze Stanisławowem, tzw. kolej arcyksięcia Albrechta. Otworzyło to nowe możliwości transportu soli z Doliny.

W 2017 r., podczas Międzynarodowego Szczytu Burmistrzów, miasto otrzymało nagrodę Smart Cities Ukraine 2017 w kategorii Cleantech Solutions and Energy Efficiency. Dolyna jest jedynym miastem w Ukrainie, które otrzymało Europejski Certyfikat Zarządzania Efektywnością Energetyczną. Przez ponad 10 lat Dolyna zaizolowała wszystkie instytucje sektora publicznego w mieście, zmodernizowała oświetlenie uliczne, zrezygnowała z ogrzewania miejskiego i przekształciła ponad 60% dużych kotłowni na paliwa alternatywne, co jest najwyższym wskaźnikiem w Ukrainie.

Głównymi priorytetami miasta są:

• rozwój potencjału turystycznego;
• odrestaurowanie i zachowanie zabytku architektury o znaczeniu krajowym - budynków dawnej warzelni soli z końca XIX wieku w starej części Dolyny.

W przyszłości Dolyna może stać się potężnym ośrodkiem turystycznym i rekreacyjnym nie tylko na Podkarpaciu, ale także na całej Ukrainie. Miasto ma kilka obiecujących projektów i chęć ich realizacji. W szczególności projekt "Rozwój turystyki balneologicznej (SPA) w Dołynie w oparciu o wykorzystanie leczniczych i zdrowotnych właściwości solanki ze złoża Barbara".

Dolina podzielona jest na kilka części: Stara Dolyna, Broszków i Horodok. Główną ulicą Starej Doliny jest ulica Sheptytskoho. Przy niej znajdują się najstarsze historyczne budynki miasta. Na centralnym placu starej części Dolyny znajduje się pomnik ku czci poległych podczas II wojny światowej. W starych budynkach działają nowoczesne instytucje, w tym najstarsza placówka oświatowa, Gimnazjum nr 1, urząd stanu cywilnego, wojskowa izba poborowa, szpital dziecięcy i Dom Ludowy.

Duchowe dziedzictwo starej Dołyni jest bogate, ponieważ znajdują się tu najstarsze kościoły miasta: rzymskokatolicki kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Pan ny (1835) i greckokatolicki kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny (1896-1904), który został konsekrowany przez metropolitę Andrzeja Szeptyckiego. Zabytkiem historycznym jest również budynek dawnej synagogi (obecnie dom modlitwy) przy ulicy Szeptyckiego.

Perłą dawnej Doliny była niegdyś fabryka soli, która obecnie znajduje się w opłakanym stanie. Ale w przyszłości starożytna Salina zostanie wypełniona nowym życiem, ponieważ planowany jest duży projekt inwestycyjny mający na celu budowę historycznego i poprawiającego zdrowie kompleksu balneologicznego. Przez tysiące lat sól z Doliny była lokalnym białym złotem, głównym źródłem dochodu miejscowej ludności, a teraz jest postrzegana jako wykorzystywana do celów zdrowotnych.

Ozdobą Doliny jest staw miejski, do którego prowadzi droga krajowa, będąca arterią komunikacyjną między nową i starą Doliną. Ta część miasta otoczona jest zielonymi ogrodami. Tuż naprzeciwko stoi budynek szpitala powiatowego, a na wzgórzu znajduje się katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. W zachodniej części stawu znajduje się park miejski, który aktywnie rozwija się jako centrum rekreacyjne dla mieszkańców miasta i turystów.

Broszkiw to nowa część Doliny, zbudowana głównie po latach 50. XX wieku, w okresie aktywnego rozwoju kompleksu naftowo-gazowego w jej pobliżu. Dziś jest to największa część miasta, jego centrum biznesowe, społeczno-gospodarcze i kulturalne.

Każdego, kto wjeżdża do nowej Dolyny, wita anioł stróż miasta - majestatyczny pomnik Bojowników o Państwo Ukraińskie 988-1991, zbudowany kosztem słynnych filantropów Tatiany i Omelyana Antonowyczów. Rondo w tej części miasta jest skrzyżowaniem strategicznych autostrad łączących Lwów, Iwano-Frankowsk i Zakarpacie.

Główne ulice nowej części miasta to aleja Nezalezhnosti i ulica Hruszewskiego, a centralnym placem jest plac w pobliżu pomnika pierwszego prezydenta Mychajło Hruszewskiego. Za pomnikiem znajduje się przytulna aleja i nowoczesna fontanna dla pieszych, jedno z ulubionych miejsc odpoczynku mieszkańców Dolyny, gdzie odbywają się festiwale i imprezy rozrywkowe. W pobliżu znajduje się Dom Kultury, największa instytucja kulturalna w dzielnicy. Ta część miasta wyróżnia się wysokim poziomem zagospodarowania terenu i zieleni. W nowej części miasta znajduje się również dworzec kolejowy i autobusowy, sąd rejonowy, stadion, biblioteki, placówki oświatowe ogólnokształcące i przedszkolne oraz inne instytucje i organizacje.

Obok budynku administracyjnego, przy ulicy Chornovil, znajduje się unikalne Muzeum Wiedzy Lokalnej Dolyna imienia Tetiany i Omelyana Antonovych Boikivshchyna, jedno z najmłodszych muzeów w regionie karpackim, założone w 1998 roku. Nowy rozdział w działalności muzeum rozpoczął się we wrześniu 2003 roku, kiedy muzeum otrzymało nowo wybudowany budynek. Budowa była wspierana przez znaną na całym świecie Fundację Charytatywną Tatiany i Omelyana Antonovych. Ceremonia otwarcia odbyła się 05.09.2003 r. podczas pierwszego Światowego Festiwalu Bojków na Prykarpaciu.

Jest to pierwsze muzeum na Prykarpaciu poświęcone Bojkowszczyźnie, regionowi, który pomimo swojej żywej tożsamości i starożytnej historii jest nadal słabo zbadany i zbadany. Wystawa obejmuje ciekawe znaleziska archeologiczne, narzędzia i przedmioty gospodarstwa domowego z przeszłości, bojkowskie ubrania i hafty. W muzeum znajdują się dokumenty dotyczące różnych wydarzeń z historii regionu, stare drukowane książki wydane w Ukrainie, dzieła ukraińskiej sztuki pięknej i ludowej, a także dzieła sztuki sakralnej.

Niewątpliwą atrakcją muzeum jest rekonstrukcja bojkowskiego domu, typowego bojkowskiego mieszkania; pysanki haftowane kolorowymi nićmi; kolekcja lalek i zabytków sakralnych z XVI-XVIII wieku.

Dolina zawsze była miastem ciężko pracujących ludzi. Od czasów starożytnych wydobywano tu sól i uprawiano różne rzemiosła ludowe. Obecnie głównym sektorem przemysłu w mieście jest kompleks naftowo-gazowy, który składa się z zakładów produkcyjnych Dolynanaftogazu, zakładu przetwórstwa gazu i działu zatykania. Ponadto miasto posiada kilka przedsiębiorstw przemysłu lekkiego i spożywczego oraz dobrze rozwinięty sektor prywatny. Strategicznym priorytetem miasta jest rozwój nowej strefy przemysłowej, która w przyszłości powinna stać się lokalizacją nowych zaawansowanych technologicznie i przyjaznych dla środowiska zakładów produkcyjnych.

Życie kulturalne i artystyczne miasta ma wieloletnie tradycje. Obecnie miasto jest domem dla wielu najwyższej klasy profesjonalnych i amatorskich grup i wykonawców.

Światowej sławy wirtuoz cymbałów Michaił Zakharia, pochodzący z naszego miasta, jest jego honorowym obywatelem. Młode talenty - uczniowie Szkoły Wychowania Estetycznego im. Myrosława Antonowycza - demonstrują swoje wysokie umiejętności na najwyższych scenach Ukrainy i świata. Wiele grup tanecznych jest znanych daleko poza granicami miasta, a dziecięca szkoła baletowa (studio) Vadima Pisareva działa. Lokalne grupy muzyczne, takie jak Contrast, Carpathian Musicians i wiele innych, mają niepowtarzalny smak. W mieście odrodził się teatr ludowy, jeden z najstarszych w Ukrainie. W 2009 r. powstała Miejska Orkiestra Dęta Dolyna, która podbiła serca mieszkańców swoją wirtuozerską grą i kilkoma wysokimi nagrodami na międzynarodowych konkursach.

W sierpniu 2014 roku z okazji 100-lecia odsłonięto pomniki Omeliana i Tetiany Antonowyczów oraz kardynała Myrosława Iwana Lubacziwskiego. Warto zauważyć, że pomniki jubilatów są pierwszymi tego typu w Ukrainie i na świecie. Oba są wykonane z brązu. Zostały zbudowane ze składek społeczności, dobroczyńców i mecenasów. Oba pomniki zostały zaprojektowane i wyrzeźbione przez rdzennych mieszkańców naszego regionu Wasyla Zaliasko i Rusłana Romanyszyna.

W 150. rocznicę urodzin metropolity Andrzeja Szeptyckiego otwarto aleję jego imienia.

W 2015 r. miasto świętowało Dzień Niepodległości Ukrainy kolejnym ważnym wydarzeniem: uroczystym otwarciem Alei Pamięci Niebiańskiej Setki i Bohaterów Majdanu oraz poświęceniem kamienia węgielnego. 21 listopada 2018 r. odsłonięto pomnik Bohaterów Niebiańskiej Setki, kulminując pamięć o Bohaterach Majdanu w kamieniu, okrzykach i sercach.

Dolyna jest niezwykle atrakcyjnym regionem dla turystów. Niedaleko miasta znajduje się wiele popularnych miejsc turystycznych. Jedno z największych sanktuariów na zachodniej Ukrainie, greckokatolicki klasztor na Jasnej Górze w Hoszowie, znajduje się w odległości krótkiej przejażdżki samochodem od Dolyny. Jadąc w tym samym kierunku, można dotrzeć do starożytnego miasta Bolekhiv, a nawet dalej - do unikalnego zabytku historyczno-kulturowego Skały Dowbusza w traktacie Bubnyshche. Niedaleko Doliny, we wsi Vyhoda, znajduje się punkt początkowy znanej atrakcji turystycznej "Karpacki Tramwaj". Na obrzeżach Dolyny można również znaleźć wiele miejsc do aktywnego i tradycyjnego wypoczynku, a także wiele przytulnych hoteli i restauracji.