Storozhynets

Nazwa miasta Storozhynets pochodzi od starosłowiańskiego słowa "strozh", w czasach staroruskich - "storozh", które oznaczało (podobnie jak obecnie) ochronę czegoś lub kogoś. Słowa "storozhnia" i "storozha" oznaczały strażnika, strażnika, wysunięty oddział. Pochodnymi powyższych słów są "storozhka", "storozhnya", "storozhnytsia" - pomieszczenie, w którym mieszka strażnik, wartownik lub wysunięty oddział straży. Słowo "storozhie" było również używane do opisania odległego zakątka, nieprzebytych bagien, mokradeł, bagnistego lasu, nieprzebytych zarośli itp. Niewątpliwie związek tego słowa z językiem staroruskim i staroukraińskim jest oczywisty.

Badania historyków i filologów przekonująco dowodzą, że nazwa miejscowości "storozhynets" pochodzi od słowa storozha, czyli "straż", "ochrona". Początkowo była to nazwa fortyfikacji strażniczej, która prawdopodobnie znajdowała się wzdłuż lewego brzegu rzeki Siret. Kolejnym potwierdzeniem tego jest nazwa wzgórza Storożyńska, które znajdowało się w pobliżu miasta i zostało odnotowane na mapie z 1886 roku. Dlatego całkiem słuszne jest stwierdzenie, że nazwa miasta pochodzi od słowa "storozhynets" - w czasach starożytnych ufortyfikowany punkt, w którym stacjonował strażnik, inna wersja mówi, że była tam strażnica starożytnych Rusinów.

Jednak w 1919 r. próbowano zmienić nazwę Storozhynets na Flondoreni na cześć bogatej rodziny Flondor, która mieszkała w Storozhynets co najmniej do II wojny światowej i miała duże znaczenie polityczne nie tylko na Bukowinie, ale także w Rumunii, i która była właścicielem dużej części obecnego centrum dzielnicy i otaczających ją ziem. Nawiasem mówiąc, park w pobliżu internatu, składający się z wielu gatunków, często egzotycznych drzew, który został założony przez tę rodzinę, jest nadal znany zwykłym mieszkańcom Storożyna jako Park Fliondora. Nowa nazwa jednak się nie przyjęła.

Według materiałów archeologicznych, osada Storożyn istniała już w XIV i XV wieku. Świadczą o tym stanowiska archeologiczne odkryte na początku lat 60. ubiegłego wieku przez znanego bukowińskiego archeologa B. Tymoszczuka. Pozostałości najstarszej osady naukowiec znalazł niemal w centrum współczesnego miasta, na lewym brzegu Syreny, na terenie szpitala rejonowego (w pobliżu budynku dawnego oddziału neurologicznego, który znajduje się przy obecnej ulicy Pantelejmona Widynowskiego). Wśród znalezisk archeologicznych na terenie wykopalisk znajdowała się późnośredniowieczna ceramika, fragmenty glinianej powłoki i kości zwierzęce.

Pierwsza wzmianka o Storożyńcu w źródłach historycznych pochodzi z 18 lutego 1448 r. z aktu nadania mołdawskiego władcy Romana II (1447-1448), który nadał wieś Petriemu, synowi Tomy. Wiadomo, że Petrii, syn Tomy, służył ojcu Romana II, władcy Ilji I (1432-1433, 1435-1443). Dlatego w tym czasie osada była podporządkowana Księstwu Mołdawii. Należy jednak zauważyć, że osada istniała już w tym czasie i miała od dawna ustalone granice. Historycy uważają, że osada Storożyńce mogła być częścią terytorium dawnej ziemi szypińskiej, o której po raz ostatni wspomniano w dokumencie z 1436 roku. Później Storożyńce zostały wspomniane w dokumencie z 1575 r. przy określaniu granic Wielkiego Kuczurowa. Na kartach dokumentów z lat 1634, 1638, 1656, 1670, 1710, 1721, 1742 jest przedmiotem sprzedaży i kupna, własnością rodzin Ropchanyl i Sorochanu. Z tych statutów dowiadujemy się, że terytorium osady o tej samej nazwie należało również do społeczności wsi Storozhynets.

Zgodnie ze statutem z 1721 r. bracia Sorochanu otrzymali 10% wszystkich zysków z pól, sianokosów, pszczelarstwa, ogrodnictwa itp. Chłopi uprawiali proso, pszenicę, żyto, jęczmień, owies, groch, hodowali krowy, świnie, owce, konie, produkowali wosk i miód, zajmowali się rybołówstwem i myślistwem. Co ciekawe, ówcześni mieszkańcy Storożyńca pracowali dla właścicieli ziemskich 12, a od XVII wieku 24 dni w roku, płacili podatki i wykonywali obowiązki na rzecz państwa. W XVIII w. ziemie osady graniczyły od południa z Ropcą (pierwsza pisemna wzmianka o wsi pochodzi z 18 lutego 1448 r.), od zachodu z Pancą (1428 r.), od wschodu z Wielkim Kuczurowem (1422 r.) i od północy z Broszkowcami (1448 r.). Przez cały okres mołdawski Storożyńce były podporządkowane Suczawie, a sąsiadujące z nimi Wielki Kukurów i Broszkowce - Czerniowcom, jako centra administracyjne ziemi bukowińskiej.

W momencie przyłączenia Bukowiny do Cesarstwa Austriackiego w 1774 r. w Storożyńcach (wraz ze wsią Komarów) mieszkały tylko 42 rodziny. Mieszkał tam również jeden bojar i ksiądz. W okresie austriackim (1774-1918) w Storożyńcach działały oddziały wszystkich ukraińskich organizacji. I tak, pod koniec 1905 r. była tu jedna kasa i jeden związek, w 1910 r. - czytelnia, kasa, dom kultury i dwa związki, pod koniec 1913 r. - Ruska Besida, Szkoła Ukraińska, czytelnia miejska, Kasino Ukraińskie, dwa związki, kasa i Bojan Bukowiński. Na przykład oddział w Ruskiej Besidzie rozpoczął działalność w 1905 r. Pracowali w nim dr W. Siwak (przewodniczący), T. Iwanicki, N. Wołyński, O. Wład i W. Mykytowycz. Oddział brał czynny udział w zakładaniu czytelni w Nowych Braszowcach i Komarowcach, Siczu w Korczycach oraz głównych spotkań czytelni w Poniecu i Poniecu-Zabahnie. W 1888 r. wybitny ukraiński działacz kulturalny regionu Ilarii Okuniewski (1832-1896) i Wynnycki zostali honorowymi członkami Ruskiej Besidy.

W latach 1907-1908 w mieście wybudowano szpital, w 1908 r. Niemiecki Dom Ludowy, w 1910 r. odsłonięto pomnik austriackiego cesarza Franciszka Józefa I (1848-1916), a w 1913 r. położono wodociąg. W tym czasie istniała również elektrownia należąca do rodziny Drexlerów. Miasto szybko się rozwijało. W centrum znajdowały się jedno-, dwu- i trzypiętrowe budynki zbudowane w stylu klasycystycznym przez architektów czerniowieckich i wiedeńskich. Prawdziwą ozdobą miasta był Torgovyi Ploshad, ulica Torgovyi, ulica Budenetska, miejski park ludowy i budynki sakralne. W swoim czasie miasto doświadczyło wielu katastrof. W 1860 r. przez osadę przetoczyła się epidemia cholery, w 1864 r. wieś ucierpiała z powodu powodzi, w 1885 r. przeszedł nad nią cyklon, a 2 września 1896 r. wybuchł wielki pożar, powodując znaczne szkody.

Wieloetniczna mozaika Storożyńca była reprezentowana przez liczne towarzystwa społeczno-kulturalne, edukacyjne i narodowe, które stanowiły swoistą twarz wielonarodowego miasta. Na przykład już w 1900 r. działał tu oddział Towarzystwa Chrześcijańskich Niemców. Na jego czele stał Edmund Hoffmann. W 1911 r. powstało Towarzystwo Katolicko-Niemieckie w Storożyńcu, a w latach 1913-1914 - Towarzystwo Nauczycieli Niemieckich Powiatu Storożynieckiego. Jego honorowymi przewodniczącymi byli Josef Mohr w 1913 r. i Franz Manz w 1919 r. W 1914 r. założono Wschodnią Grupę nr 54 Towarzystwa Wstrzemięźliwości w Storożyńcu.

Od 1881 r. społeczność żydowska była reprezentowana przez Towarzystwo Żydowskich Rzemieślników im. Benno Künstlicha oraz Towarzystwo Syjon, które zostało założone w 1898 roku. W 1910 r. powstało Towarzystwo Rzemieślnicze Adolfa Lippa, w 1920 r. Żydowskie Narodowe Towarzystwo Akademickie Severina Hershdorfera, a w 1936 r. Towarzystwo Dobroczynne Armut. Na jego czele stanął Filde Faust. W 1928 r. w Storożyńcu działało także Towarzystwo Rzemiosła Polskiego "Gwiazda" oraz Towarzystwo Czytelni Polskiej. 17 kwietnia 1932 r. założono tu Związek Młodzieży Polskiej "Warta": prezesem został Carewicz, zastępcą Sedlecki, skarbnikiem Kulka, a kierownikiem Sandecki.

Centrum rejonowe Storożyńca, położone na lewym brzegu Siretu u podnóża Karpat Bukowińskich, może śmiało ubiegać się o tytuł najbardziej zielonego miasta na Bukowinie: na jednego mieszkańca przypada ponad 40 metrów kwadratowych zieleni. W mieście nie ma starożytnych zabytków architektury, ale najbardziej malownicze arboretum na Bukowinie, austriackie budynki z końca XIX i początku XX wieku, budynki sakralne różnych wyznań i budynki administracyjne zachęcają odwiedzających do pozostania tu przynajmniej na jeden dzień.

Pierwsza wzmianka o Storożyńcu znajduje się w dokumencie mołdawskiego władcy Romana II z 18 lutego 1448 r., w którym osada jest wymieniona jako strażnica na Serecie. Od tego najprawdopodobniej pochodzi nazwa miasta. Jednak badania archeologiczne przeprowadzone w połowie XX wieku sugerują, że osada istniała tu już w XIV wieku, czyli od czasów księstwa mołdawskiego. Pierwsza wzmianka o Storożyńcu pochodzi z 1476 r. i jest własnością mołdawskiego feudała Todorahi Sorocanu, a dokument mołdawskiego władcy Stefana III Wielkiego z 1490 r. wskazuje, że pod koniec XV w. Storożyniec był częścią regionu Suczawy i posiadał własną parafię kościelną.

Przy wjeździe od strony Berehometu i Kitsmani miasto wita zadbane arboretum, pomnik przyrody o znaczeniu krajowym. Park został założony w 1912 r. przez najbardziej wpływową rodzinę żydowską tamtych czasów, Orensteinów, na terenie naturalnego lasu, w którym rosły cenne i rzadkie gatunki drzew. W 1945 r. na bazie parku powstała instytucja edukacyjna, Storozhynets Forestry College, która zdeterminowała jego dalszy rozwój. Rzeczywiście, dziś arboretum w Storożyńcu, w przeciwieństwie do niszczejącego arboretum Beregomet, jest prawdziwą dumą miasta i wzorem architektury krajobrazu dla całego regionu.

Po podziwianiu wyjątkowego naturalnego piękna Storożyńca, przejdźmy do zwiedzania zabytków architektury miasta. Pierwszy z nich znajduje się bezpośrednio w arboretum i na początku XX wieku był posiadłością założycieli parku, rodziny Orensteinów. Historia tej posiadłości jest jednak starsza niż historia parku. Pierwszy pałac w tym miejscu został zbudowany w 1880 roku przez rodzinę Flonder. Od lat 30. XIX wieku Flonderowie byli najbardziej znaną i wpływową rodziną w Storożyńcu, której przedstawiciele odgrywali znaczącą rolę w życiu społecznym i politycznym miasta. W 1854 r., kiedy utworzono dzielnicę Storożyńca, a Storożyniec stał się miastem, Hryhorij Flonder został pierwszym naczelnikiem gminy. W tym czasie rodzina Flonderów posiadała połowę miasta. Druga połowa należała do rodziny Steiner.

Dwupiętrowy pałac z balkonem na drugim piętrze, dachem pokrytym czerwoną dachówką i wieżą strażniczą, który widzimy dzisiaj, został zbudowany przez nowych właścicieli Orenstein na początku XX wieku. W 1854 r., kiedy utworzono powiat storożyniecki, a Storożyniec stał się miastem, pierwszym naczelnikiem gminy został Hryhorij Flonder. W tym czasie rodzina Flonderów była właścicielem połowy miasta. Druga połowa należała do rodziny Steiner. Później, na początku XX wieku, rodzina Flonderów sprzedała pałac rodzinie żydowskiego właściciela ziemskiego i filantropa Michaela Orensteina.

Stary polski cmentarz znajduje się powyżej pałacu i parku przy ulicy Kreuter. Znajduje się tam zbiorowa mogiła żołnierzy poległych w czasie I wojny światowej oraz murowana kaplica kościelna z niewielką wieżą wybudowana na początku XX wieku. Bezpośrednio za polskim cmentarzem znajduje się cmentarz ukraiński, obok którego stoi drewniana cerkiew św. Michała Archanioła (zbudowana w latach niepodległości).

A my kierujemy się w stronę centrum ulicą Połtawską, która za arboretum łączy się z ulicą nazwaną imieniem bukowińskiego artysty Pantelejmona Wodyńskiego. Tablica pamiątkowa na jego cześć została wzniesiona w 1993 r. na domu nr 11, w którym mieszkał wybitny grafik, malarz i portrecista. Po lewej stronie drogi, na rogu ulic Vydynivskoho i Okuniewskiej, widać zniekształcony przebudową trzypiętrowy budynek. Jest to pierwsze prywatne gimnazjum w Storożyńcu, otwarte w 1903 roku. Ponad sto lat później przeznaczenie budynku nie zmieniło się: nadal jest to gimnazjum, choć państwowe.

Po przeciwnej stronie ulicy Vidynivskoho od gimnazjum biegnie niewielka ulica Ukraińska. Znajduje się przy niej budynek szpitala miejskiego i powiatowego, w którym nadal panuje duch czasów austriackich. Dwupiętrowy budynek szpitala, który wygląda bardziej jak klasycystyczny pałac, został zbudowany w latach 1907-1908. W drodze do centrum miasta, po obu stronach ulicy zobaczymy wiele eleganckich domów-willi z końca XIX i początku XX wieku. Najpiękniejsza z nich należy do urzędu skarbowego. Mieści się tu oddział Akademii Państwowej Służby Podatkowej Ukrainy. Jeszcze dwie przecznice i jesteśmy w samym centrum miasta, na skrzyżowaniu czterech dróg, które prowadzą do niemal przeciwległych zakątków regionu: na zachód - do Wyżyny, na północ - do Czerniowiec, na wschód - do Hłyboka, na południe - do Krasnoilska. Na skrzyżowaniu znajduje się najstarsza szkoła w Storożyńcu, która ma 150 lat.

Zanim zaczniemy zwiedzać centrum, przejedźmy kilkaset metrów w kierunku Czerniowiec ulicą Czerniowiecką. Znajduje się tu wiele starych domów, w większości jednopiętrowych. Niemal na początku ulicy, po jej prawej stronie, w 2000 roku wybudowano drewnianą cerkiew greckokatolicką Narodzenia Najświętszej Maryi Panny.

Nieco dalej po przeciwnej stronie ulicy znajduje się kościół o tej samej nazwie, ale prawie półtora wieku starszy od pierwszego. Kościół, zbudowany w 1865 roku, wygląda bardziej jak cerkiew. Przed ustanowieniem władzy radzieckiej w Bukowinie w 1940 r. kościół był cerkwią greckokatolicką. W 1900 r. nabożeństwo odprawił w niej słynny biskup i późniejszy metropolita Kościoła greckokatolickiego, Andriej Szeptycki. Dwie przecznice dalej, po lewej stronie ulicy Czerniowieckiej, znajduje się kirkut, cmentarz żydowski. Podczas I wojny światowej cmentarz został zamieniony w pastwisko dla bydła przez wojska rosyjskie, które trzykrotnie okupowały miasto. Cmentarz został odrestaurowany w latach trzydziestych XX wieku dzięki darowiznom potomków właściciela ziemskiego Samuela Orensteina. Wśród kamiennych nagrobków znajduje się znak pamiątkowy w formie podkowy z sześcioramienną gwiazdą, wzniesiony ku pamięci ponad 250 Żydów zamordowanych przez nazistów w 1941 roku.

Wracamy na znajome skrzyżowanie i rozpoczynamy zwiedzanie historycznego centrum Storożyńca. Na rogu ulic Chmielnickiego i Hruszewskiego znajduje się ratusz, symbol większości miast zachodniej Ukrainy. Zbudowany w 1905 roku ratusz w Storożyńcu jest drugim co do wielkości na Bukowinie po ratuszu w Czerniowcach, zarówno pod względem wysokości, jak i piękna. Dwupiętrowy budynek ratusza pokryty czerwoną dachówką zwieńczony jest dwupoziomową wieżą z zegarem na frontonie między pierwszym a drugim poziomem. Na drugiej kondygnacji znajduje się taras widokowy ze stromymi schodami. Zwieńczeniem ratusza jest ozdobna latarnia i iglica. Podobnie jak 100 lat temu, dziś ratusz w Storożyńcu jest symbolem samorządu miasta: mieści się tu rada miejska.

Wokół ratusza znajduje się skupisko starych domów, które cieszą oko swoimi fasadami i dekoracjami. Niewielka ulica Hrushevskoho doprowadzi nas do najbardziej oryginalnego budynku w mieście - kościoła św. Jego wysoka gotycka wieża zegarowa widoczna jest z wielu części Storożyńca. Katalog lokalnych zabytków architektonicznych obwodu czerniowieckiego wskazuje, że kościół został zbudowany w 1794 roku. Jest to prawdopodobnie data budowy jego poprzednika, drewnianego kościoła. Według innych źródeł drewniany kościół został zbudowany w latach 1853-1857 na koszt Georga Flondora i Ignazio Bartiego, kapelana Krasnej (współczesny Krasnoilsk).

Na początku XX wieku na miejscu drewnianej świątyni zbudowano kamienny kościół w stylu neogotyckim, który widzimy dzisiaj. W 1905 r. kościół został konsekrowany przez arcybiskupa J. Webera. W latach 60. XX w. kościół został zamknięty przez władze komunistyczne, a w 1990 r. zwrócony wiernym. Na lewo od kościoła św. Anny znajduje się prawosławny kościół św. Był to pierwszy duży kościół w mieście. Zbudowany w 1829 r. na koszt Katarzyny Garste, żony Mykoły Flondora, kościół nadal imponuje swoją wielkością i monumentalnością. Od kościoła należy iść ulicą Szewczenki przez jedną przecznicę, aż do skrzyżowania z ulicą Jurija Fedkowycza. Jeśli skręcisz w lewo i przejdziesz kilka przecznic, zobaczysz dwupiętrowy budynek pod dwuspadowym dachem pokrytym dachówką. Jest to dworzec kolejowy. Podobnie jak wiele innych budynków dworcowych w Bukowinie, stacja Storozhynets, zbudowana pod koniec XIX wieku po otwarciu kolei państwowej Hlyboka-Storozhynets-Berehomet nad Seret, zawiera najlepsze tradycje austriackiej architektury "dworcowej".

Jeśli skręcimy w prawo z ulicy Szewczenki w ulicę Fedkowicza, po lewej stronie ulicy zobaczymy budynek dawnej synagogi. Podobnie jak w większości bukowińskich miast, Żydzi odgrywali znaczącą rolę w życiu społecznym Storożyńca w XIX wieku. Na początku stulecia stanowili jedną trzecią mieszkańców miasta, a w latach 80. XIX w. prawie połowę. Z reguły Żydzi byli kupcami, rzemieślnikami, właścicielami przedsiębiorstw przemysłowych, sklepów, a czasem urzędnikami. Pod koniec wieku burmistrzem miasta był Żyd Izydor Katz, który zrobił wiele dla rozwoju miasta.

Żydzi odprawiali nabożeństwa w małych domach modlitwy. Dopiero pod koniec XIX w., w latach 1890-1900, dzięki datkom wiernych, wybudowano dużą synagogę, świątynię z wieloma żydowskimi budynkami sakralnymi, w tym mykwą (łaźnią rytualną). Od tego czasu aż do wybuchu I wojny światowej świątynia była centrum żydowskiego życia w mieście. Rosjanie, którzy trzykrotnie okupowali miasto, zamienili synagogę w magazyn wojskowy dla armii rosyjskiej i zniszczyli mykwę. Po wojnie świątynia została jednak wyremontowana na koszt potomków rodziny Orensteinów.

Po II wojnie światowej w Storożyńcu pozostało tylko 10 rodzin żydowskich. Reszta została wymordowana przez nazistów lub deportowana na Syberię decyzją Moskwy. Od tego czasu synagoga nie była wykorzystywana do sprawowania kultu. Przekształcony budynek dawnej świątyni mieści obecnie wiele instytucji, w tym szkołę sportową. Kontynuujmy naszą eksplorację architektury religijnej, skręcając w lewo z ulicy Szewczenki w ulicę Bohdana Chmielnickiego. Jedną przecznicę za przejazdem kolejowym, po lewej stronie ulicy, znajduje się dwupiętrowy dom modlitwy. Jest to kościół ewangelicki, który został zbudowany w latach 1909-1911 przez lipskiego architekta Zaułka na prośbę niemieckiej społeczności Storożyńca, kierowanej wówczas przez Maxa Weidauera.

Po prawej stronie ulicy Chmielnickiego znajduje się Park Miejski, za którym po lewej stronie, przed mostem na Serecie, zaczyna się ulica Ołeksandra Matrosowa. Po przejechaniu jednej przecznicy, po prawej stronie ulicy zobaczysz nowy drewniany kościół - Kościół Świętego Przemienienia Pańskiego (Świętych Męczenników Królestwa), zbudowany w 2001 roku. Świeże drewniane ściany i blaszany dach z wieżą nad kruchtą raczej nie przyciągną uwagi fanów architektury drewnianej. Techniki architektoniczne użyte do budowy kościoła w niewielkim stopniu przypominają bukowińskie tradycje budowy drewnianych kościołów, a raczej odzwierciedlają jakąś niezrozumiałą nowoczesność.

Jednak w Storożyńcu znajduje się prawdziwy stary drewniany kościół. Znajduje się na obrzeżach miasta, w miejscu zwanym Majdan. Aby go zobaczyć, należy jechać ulicą Bohdana Chmielnickiego w kierunku Krasnoilska. Czwarty zakręt w lewo za mostem nad Seretem - 2. aleja B. Chmielnickiego, doprowadzi do rumuńskiego cmentarza, obok którego znajduje się kościół.

Źródło: http://gromady.cv.ua/st/storozhynetsj/