Rezerwat przyrody Gorgany, Nadvirna

"Gorgany " to rezerwat przyrody położony w rejonie Nadwirna w obwodzie iwanofrankowskim. Pod względem administracyjnym i gospodarczym terytorium rezerwatu podzielone jest na dwa oddziały badawcze ochrony przyrody - Gorgany i Czernyki. Powierzchnia: 5344,2 ha, z otaczającą strefą ochronną o powierzchni 3713,6 ha. Podległość: Ministerstwo Ekologii i Zasobów Naturalnych Ukrainy

Odwiedzanie terytorium w celach turystycznych jest zabronione. Tylko naukowcy mogą odwiedzać terytorium za zgodą administracji i w towarzystwie pracowników rezerwatu.

Rezerwat przyrody Gorgany jest naturalnym punktem odniesienia w centralnej części ukraińskich Karpat, nietkniętym przez działalność człowieka i zawiera jedyny w Europie i na świecie dziewiczy las wczesnoholoceńskiego reliktu, sosny europejskiej. Obejmuje trzy strefy klimatyczne i pięć pionowych stadiów dziewiczej, reliktowej i endemicznej roślinności, siedlisk i populacji dzikich zwierząt w ciągłym masywie. Rezerwat obejmuje jeden ciągły poziomy i pionowy pas pięciu dziewiczych subformacji leśnych i demonstruje etapy rozwoju pierwotnej roślinności od wczesnego holocenu. Na kamienistych placach znajdują się jedne z najbardziej stabilnych polodowcowych siedlisk reliktowej sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris) i brzozy brodawkowatej (Betula obscura). Gorgany są domem dla największych skupisk reliktowej dendroflory i wychodni skalnych, które mają znaczenie naukowe dla badania historii rozwoju roślinności w okresie polodowcowym oraz dla badania dynamicznych trendów w ekosystemach górskich i alpejskich w odpowiedzi na zmieniające się warunki klimatyczne.

Pierwszy rezerwat sosny cedrowej (dawniej znanej jako cedr) w Karpatach Ukraińskich został założony w górnym biegu rzeki Limnytsia w pobliżu wsi Yasen w 1919 roku. Obejmował on obszar 178 hektarów i nosił nazwę Gorgany. Później dodano do niego kolejne 2589 hektarów. W 1935 r., również w dorzeczu Limnyci, w traktacie Yaytse, na gruntach kościoła greckokatolickiego utworzono Rezerwat Cedrowy o powierzchni 255,19 ha, a dwa lata później, w pobliżu góry Grofa, utworzono Ukraiński Park Przyrody o powierzchni 1800 ha.

W dorzeczu rzeki Bystrycy Nadwirnej, gdzie obecnie działa Rezerwat Przyrody Gorgany, w latach 30. XX wieku utworzono rezerwat cedrowy Tawpyshyrka o powierzchni 583,85 ha, który obecnie nosi nazwę Państwowego Rezerwatu Tawpyshyrkivskyi i jest częścią Bystryckiego Leśnictwa Nadwirnego Przedsiębiorstwa Państwowego.

W 1940 r. rząd Ukraińskiej SRR wydał uchwałę "O organizacji Państwowego Rezerwatu Gorgany" (50 tys. ha), który nigdy nie został w pełni zorganizowany z powodu wybuchu II wojny światowej. W latach 50-tych i 80-tych XX wieku na terytorium Nadwirniańskiego Zakładu Drzewnego utworzono szereg rezerwatów przyrody, pomników przyrody i obszarów chronionych. W 1974 r., z inicjatywy Jurija Jurkiewicza, utworzono Leśnictwo Rezerwatowe Gorgany. Od 1946 r. Jurij Jurkewycz pracował jako starszy leśniczy w Nadwirniańskim Zakładzie Leśnym, a po reorganizacji leśnictwa, leśnictwa i przemysłu drzewnego w 1959 r., aż do przejścia na emeryturę w 1971 r., był zastępcą dyrektora ds. leśnictwa w Nadwirniańskim Zakładzie Drzewnym.

Rezerwat przyrody Gorgany został utworzony na mocy dekretu prezydenckiego nr 831/96 z dnia 12 września 1996 r. i obejmuje obszar 5344,2 ha. Jego terytorium obejmuje rezerwaty krajobrazowe Dzhurdzhi i Sadky o znaczeniu krajowym, a także chronione obszary Chernyk, Hnyliak, Novobudova, Elmy, Dovzhynets i Stoly.

Zarządzeniem Iwano-Frankowskiej Obwodowej Administracji Państwowej z dnia 3.02.1997 r. dla pięciu leśnictw graniczących z rezerwatem wyznaczono obwodową strefę ochronną o szerokości 750-1100 metrów. Podjęto największe wysiłki w celu utworzenia rezerwatu: Yurii Yurkevych, P.A. Trybun, K.K. Smagliuk, M.V. Cherniavskyi, R.M. Yatsyk, E.M. Bakalenko, którzy uzasadniali celowość utworzenia rezerwatu, Y.I. Dutchyn, T.M.Oleksiv, V.O. Saviuk, G.O. Masliak, M.M. Prykhodko, M.B. Shpilchak i K.O. Turchak, którzy zatwierdzili i przyczynili się do jego zatwierdzenia i utworzenia.

Rezerwat przyrodyGorgany jest przede wszystkim obszarem referencyjnym przyrody zachowanej w jej naturalnym, niezmienionym stanie.

Rezerwatprzyrody Gorgany jest instytucją zajmującą się ochroną środowiska i badaniami. Jego głównymi celami są ochrona i zachowanie naturalnych kompleksów i obiektów, prowadzenie badań naukowych i obserwacji środowiska naturalnego, opracowywanie zaleceń środowiskowych i rozpowszechnianie wiedzy o środowisku.

Góry Gorgany zajmują centralną część Karpat Ukraińskich i są trudno dostępne ze względu na bardzo strome zbocza i skaliste zbocza. Rezerwat obejmuje stoki górskie od 710 m n.p.m. do grzbietów: Dovbushanka (1754,6 m n.p.m.), Vedmezhyk (1736 m n.p.m.), Polensky (1693,6 m n.p.m.), Pikun (1651 m n.p.m.), Koziy Gorgan (1616), Skalky Verkhni (1596,8 m n.p.m.), Babyn Pogar (1478 m n.p.m.), Skalky Nyzhni (1300 m n.p.m.), które rozciągają się z północnego zachodu na południowy wschód. Charakteryzują się stromymi asymetrycznymi zboczami i ostrymi grzbietami górskimi; na szczytach znajdują się kamienne piargi (lokalnie znane jako "Gorgany"). Rezerwat jest zdominowany przez roślinność leśną (85,5% powierzchni). Dominują tu lasy iglaste (4524,8 ha), a lasy liściaste zajmują około 1% powierzchni zalesionej (45,7 ha). Największe powierzchnie rezerwatu zajmują lasy z przewagą świerka pospolitego (Picea abies) - 89,1%. Drzewostany sosny górskiej (Pinus mugo) - 7,3%, cedru europejskiego (Pinus sembra) - 1,8%, jodły białej (Abies alba), buka zwyczajnego (Fagus sylvatica) i innych gatunków zajmują 1,8% zalesionej powierzchni. Najbardziej rozpowszechnione są drzewostany świerkowo-jodłowe (2377,9 ha) i bukowo-jodłowo-świerkowe (1196,3 ha).

Lasy pierwotne są lepiej zachowane w Gorganach niż gdziekolwiek indziej w ukraińskich Karpatach i są bardzo odporne i stabilne. Lasy pierwotne to dość duże ekosystemy leśne (zbiorowiska), które powstały i rozwijają się naturalnie pod wpływem naturalnych elementów i zjawisk oraz przeszły pełny cykl rozwoju bez jakiejkolwiek interwencji człowieka, których siedlisko, gatunki, wiek i struktura przestrzenna zawsze były determinowane wyłącznie przez czynniki środowiskowe. Największe świerki, buki i jodły w dziewiczych lasach osiągają wysokość 53 m i średnicę ponad 160 cm, a cedry wysokość 34 m i średnicę 108 cm.

Roślinność nadaje górom magiczne piękno. Wiosną są blado szmaragdowe, latem gęsto zielone, jesienią mają wszystkie odcienie złota, a zimą są szaro-brązowe. Rezerwat jest domem dla 459 gatunków wyższych roślin naczyniowych należących do 5 działów, 79 rodzin i 270 rodzajów. Znaczna część gatunków to gatunki rzadkie, endemiczne (występujące na niewielkim obszarze) i reliktowe (pozostałości flory z minionych okresów geologicznych). Na obszarze chronionym znaleziono trzydzieści cztery gatunki roślin naczyniowych wymienionych w Czerwonej Księdze Ukrainy (ponad 20% całkowitej liczby takich roślin rosnących w ukraińskich Karpatach). W sumie rzadka flora rezerwatu obejmuje 67 gatunków roślin naczyniowych. Stanowi to 17,1% rzadkiego składnika ukraińskich Karpat i 63% regionu Gorgan. Najrzadsze z nich to: storczyk kukawka (Orchis mascula) i storczyk kukawka (Orchis militaris), listera jajowata (Listera ovata), ozorka zielona (Coeloglossum viride) i miesiącznica trwała (Lunaria rediviva). Do reliktów należą: botrychium multifidus (Botrychium multifidum), pióropusznik strusi (Matteuccia struthiopteris), blechnum kolczaste (Blechnum spicant), wawrzynek wilczełyko (Huperzia selago), wawrzynek wilczełyko (Daphne mezereum). Do gatunków endemicznych należą chaber okrągłolistny (Leucanthemum rotundifolia), tocja karpacka (Tozzia carpatica), centuria marmaroska (Centauera marmarosiensis) i chaber karpacki (Centaurea carpatica), goździk karpacki (Dianthus carpaticus), fiołek leśny (Viola declinata) i inne.

W rezerwacie i na terenach do niego przyległych odnotowano 174 gatunki fauny kręgowców (ptaki Aves - 104, ssaki Mammalia - 42, ryby Pisces - 12, płazy Amphibia - 9, gady Reptilia - 6, gadziogłówka - 1). Spośród nich 33 gatunki są wymienione w Czerwonej Księdze Ukrainy, 91 gatunków jest objętych specjalną ochroną na mocy Konwencji Berneńskiej, 1 gatunek o niezadowalającym stanie ochrony jest chroniony przez Konwencję Bońską, 7 gatunków jest wymienionych w Czerwonej Księdze IUCN, a 4 gatunki są wymienione w Europejskiej Czerwonej Księdze.

Siedliska najbardziej wrażliwych dużych ssaków, takich jak jeleń szlachetny (Cervus elaphus), kozica (Capreolus capreolus), niedźwiedź brunatny (Ursus arctor), wilk (Canis lupus) itp. są tu zachowane z niewielkimi zmianami. Fauna bezkręgowców (1077 gatunków) jest zróżnicowana w rezerwacie, wśród których owady są najliczniejszą grupą. Fauna jest ściśle związana z wysokogórskimi strefami wegetacyjnymi, dlatego znaczną jej część stanowią gatunki typowe dla lasów iglastych. Występują tu następujące gatunki kompleksu tajgi: Lynx lynx, Strix uralensis, Dryocopus martius, Pyrrhula pyrrhula, a także gatunki typowe dla lasów liściastych: Turdus merula, Dendrocopos medius, Dendrocopos leucotos, Picus canus, Ficedulla albicollis, Coccothraustes coccothraustes, Columba oenas, Muscardinus avellanarius, Felis silvestris, Salamandra salamandra. Tylko kret śnieżny (Chionomys nivalis) i kret alpejski (Prunella collaris) są ekologicznie związane ze strefą subalpejską.

Chociaż nie wolno odwiedzać terytorium Rezerwatu Przyrody Gorgany w celach turystycznych, nadal można zobaczyć malownicze krajobrazy i obiekty ochrony przyrody. W tym celu na terenie rezerwatu znajduje się ścieżka naukowo-dydaktyczna, a poza obszarem chronionym wytyczono kilka szlaków turystycznych.

1. Z Jaremcza lub wioski Dora na górę Sinyachka (1402 m n.p.m.), z Jaremcza na górę Yavirnyk-Horgan (1467 m n.p.m.).

Sinyachka oferuje jedne z najbardziej malowniczych widoków w ukraińskich Karpatach przy dobrej pogodzie. Na południu, powyżej podłużnego grzbietu Jawirnyku, można zobaczyć główne szczyty Gorganów Wschodnich: Khomyak (1544 m n.p.m.), Vedmezhyk (1736 m n.p.m.), Pikun (1651 m n.p.m.), Polensky (1693,3 m n.p.m.) i Koziya-Gorgana (1617 m n.p.m.). Takie krajobrazy są również widoczne z góry Yavirnyk-Gorgana.

Możliwe trasy:

• м. Nadwirna - wieś Pasichna - góra Verkhni Pody (1000 m n.p.m.) - góra Pidsmereczok (1252 m n.p.m.) - góra Synyachka (1402 m n.p.m.).
• м. Nadwirna - wieś Pasichna - pasmo górskie Majdan - wieś Zelena - wsie Zelenytsia i Chernyk - rezerwat państwowy Berdulets - pasma górskie Chernyk, Sadky i Novobudova w rezerwacie przyrody Gorgany - góra Berezovachka (1500 m).

Góra Verkhni Pody oferuje wspaniałe widoki. Na zachodzie widoczne są szczyty grzbietu działu wodnego: Gropa (1758 m n.p.m.), Durnia (1709 m n.p.m.), Taupysh (1450 m n.p.m.), Sivulia i Vysoka. Z góry Pidsmerichok widać całą wschodnią część rezerwatu Gorgany.

Na dopływie Bukhtivets, który przepływa przez trakt Maidan, znajduje się piękny wodospad, w którym można dobrze wypocząć. A na górze Berezowka znajduje się historyczny pomnik walki wyzwoleńczej UPA - Bunkier Grzmot.