Pałac Szeczunowiczów, Biłszyce

Pierwsza wzmianka o wsi Biłszyce pochodzi z 1402 roku. W 1617 roku właścicielem tutejszych ziem był hetman koronny Marcin Kazanowski. To właśnie on zaprosił karmelitów do przybycia tutaj i zbudowania barokowego kościoła Zwiastowania, który przetrwał do dziś. Na początku XVIII wieku miejscowością władali przedstawiciele książęcego rodu Jabłonowskich. Po nich nastąpiła zamożna rodzina Kshechunovych. W okresie ich rządów we wsi zaczął szybko rozwijać się handel i różne rzemiosła. Na początku XX wieku w Biłszycach działał młyn, rzemieślnicy produkowali wino i warzyli piwo, otwarto dwuklasową szkołę.

Pałac Krzeczunowiczów w Biłszycach został zbudowany na miejscu dawnego majątku Maletskich, który został zbudowany w 1800 roku. Rodzina Krzeczunowiczów, która stała się spadkobiercą Biłszyc na początku XIX wieku, odziedziczyła pałac, który był kilkakrotnie przebudowywany. Tak więc, w połowie XIX wieku przeprojektowany dwór był trzypiętrowym prostokątnym budynkiem z wysuniętym środkiem i dwoma bocznymi ryzalitami.

W czasie I wojny światowej podwórze maleckie zostało całkowicie zniszczone. W latach 1926-1929 Kornel Kszechunowicz wybudował w tym miejscu nowy dwór według projektu polskiego architekta Tadeusza Mokłowskiego, nadając mu pałacowy wygląd w stylu neoklasycystycznym. Budowa pałacu rozpoczęła się w 1926 roku. Całkowity koszt budowy wynosił wówczas około 1,8 miliona złotych. Kornel Kszechunowicz zakupił dla swojej posiadłości ten sam kamień, który został użyty do budowy zamku króla Danyła w Haliczu. Front dworu zdobi portyk z czterema kolumnami. Od strony parku Pałac Książęcy zdobią dwie okazałe wieże. Schody prowadzą w dół do parku do fontanny. W centralnej części pałacu znajdowała się ogromna sala balowa o wysokości dwóch pięter.

Budynek przypomina typowy dwór z przełomu XVIII i XIX wieku. Ekspresyjna architektura głównej fasady świadczy o tym, że pałac jest zabytkiem drugiej fali neoklasycyzmu. Roman Aftanazy, polski badacz zespołów pałacowo-parkowych w Ukrainie, twierdził, że pałac został zbudowany w duchu klasycyzmu.

W swoim monumentalnym dziele "Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczpospolitej" (tom 7) polski historyk szczegółowo opisał cechy architektoniczne pałacu:

"Nowy dwór, zbudowany na planie prostokąta, od strony wjazdu prezentował się mniej dostojnie niż od tyłu. Jego jedenastościenna fasada miała od frontu trzy osiowe ryzality, do których przylegał czterokolumnowy portyk joński zwieńczony czworobocznym frontonem. Część frontową uzupełniały dwa herby ostatnich właścicieli rodu Biłszyckich. Drugie piętro domu jest podzielone pilastrami również z jońskimi kapitelami, z ryzolitami na końcu, które przypominają starożytne nisze.

Wyróżniono skrajne osie domu. Tylna fasada wyglądała bardziej spójnie (monumentalnie). Obok wyraźnego ryzalitu środkowego z otworami wypełnionymi pilastrami jońskimi od frontu, znajdowały się dwa ryzality boczne, znacznie wyższe od reszty budynku, z zakrytymi narożnikami pilastrowymi i wydzielonymi dachami. Jeszcze bardziej niż od frontu przypominały one nisze stosowane w budownictwie staropolskim. Do centralnej części pałacu przylegał duży taras otoczony kamienną balustradą z monumentalnymi dwustronnymi schodami prowadzącymi do parku. Z tarasu roztaczał się piękny widok na całą okolicę. Cała elewacja pokryta była gładkim tynkiem, z wyjątkiem piwnic, które pokryte były tynkiem z poziomymi rynnami. Pałac nakryty był wysokim łamanym dachem z czterech stron (spadami), w którego dolnej części znajdowały się okna pokoi na poddaszu."

Kszczunowicze mają ormiańskie korzenie. Przybyli do Rzeczypospolitej Obojga Narodów w drugiej połowie XVII wieku na zaproszenie starosty galicyjskiego Andrzeja Potockiego, który w 1660 roku założył miasto Stanisławów (obecnie Iwano-Frankowsk). Będąc zręcznymi kupcami, Krzeczunowicze szybko zdobyli autorytet na ziemiach galicyjskich. W 1785 r. z rozkazu cesarza austriackiego Józefa II rodzina Krzeczunowiczów została wyniesiona do stanu szlacheckiego i otrzymała herb rodowy.

Na początku XIX wieku dziedzicem Biłszyc został Walerian Książunowicz (1790-1866). Jego syn Kornel (1815-1881) był ambasadorem w sejmie galicyjskim, a wnuk Aleksander (1863-1922) był wybitnym politykiem galicyjskim i także ambasadorem w sejmie. W 1922 r. właścicielem Biłszyc był Korneliusz Szeczunowycz (1894-1988).

Odbudowę Biłszyc po zniszczeniach I wojny światowej rozpoczął ojciec Korneliusza Kszechunowicza, Aleksander Kszechunowicz. Mówiono o nim, że "zastał Biłszyce drewniane, a zostawił murowane". Korneliusz kontynuował działalność ojca.

W sumie przed II wojną światową Kszechunowiczowie zbudowali w Biłszycach ponad 130 budynków gospodarczych, zbudowali nowy młyn i założyli miejscowe rybołówstwo. Nawiasem mówiąc, w 1927 r. w Biłszycach było 17 stawów o łącznej powierzchni 400 hektarów. Według późniejszych szacunków powojenna odbudowa miasta kosztowała Krzechunowiczów około 7 milionów złotych.

W 1939 r. Kornel Kszechunowicz wyemigrował z rodziną do Wielkiej Brytanii, gdzie mieszkał do końca życia.

Po II wojnie światowej pałac przez długi czas (do połowy lat 90.) pełnił funkcję miejscowego szpitala. Obecnie pałac jest wykorzystywany jako dom opieki.

Obecnie w pałacu znajduje się szpital powiatowy. Ocalały dobytek rodziny Kszczunowiczów można zobaczyć w Muzeum Berehynia w Bursztynie.

Pałac Kshechunovych znajduje się w Bilshivtsi przy ulicy Tykhyi. Do miejscowości można dojechać taksówką lub autobusem z Halicza lub autobusem z Iwano-Frankowska (dworzec autobusowy nr 2).