Bila Krynytsia

Wieś Biała Krynicka jest jednym z najbardziej znanych miejsc kultu religijnego na Bukowinie. Należy do gminy Starowczyce, a dziś jest prawdziwą mekką dla chrześcijańskich pielgrzymów, miłośników starożytności i zwykłych turystów. Wieś znajduje się na granicy z Rumunią, 12 km od centrum powiatu. Jest to światowe duchowe i historyczne centrum staroobrzędowców. W 1996 r. Biła Krynicka była gospodarzem Światowego Soboru Staroobrzędowców. Ta mała wioska na granicy z Rumunią jest znana w społeczności staroobrzędowców z tego, że w 1846 roku, 28 października, przywrócono tu trójstopniową hierarchię - metropolita Ambroży dołączył do staroobrzędowców w randze kapłana. Z okazji 160. rocznicy tej uroczystości w dniach 14-17 września 2006 r. w ukraińskiej wsi Bila Krynytsia (Bukowina) odbył się Konsekrowany Sobór Kościoła Staroobrzędowego.

Wieś Bila Krynytsia w powiecie Hlyboka była centrum osady staroobrzędowców na Bukowinie i została przez nich wybrana na miejsce zamieszkania przyszłego biskupa staroobrzędowca. Rosyjscy staroobrzędowcy (znani również jako Lipowianie lub Pylyponi) przybyli na Bukowinę z regionu Morza Czarnego, Mołdawii, Wołoszczyzny i Besarabii w latach sześćdziesiątych i osiemdziesiątych XVII wieku. Rząd austriacki, zainteresowany zasiedleniem Bukowiny, był przychylny staroobrzędowcom. Patentem cesarskim z 1783 r. Józef II zwolnił ich z podatków na 20 lat i zagwarantował wolność wyznania. Za niewielką opłatą osadnicy otrzymali ziemię i zostali zwolnieni z pańszczyzny i służby wojskowej na 50 lat.

Staroobrzędowcy lub Lipowianie to prawosławni chrześcijanie, którzy zachowali czystość rosyjskiej wiary po reformie kościoła wprowadzonej w drugiej połowie XVII wieku przez patriarchę Nikona przy udziale cara Aleksego Michajłowicza z Moskwy. Uciekając przed prześladowaniami za wiarę ze strony władz moskiewskich, niektórzy staroobrzędowcy uciekli na daleką Syberię, podczas gdy inni, wraz z ukraińskimi Kozakami z armii hetmana Iwana Mazepy, która została pokonana przez wojska Piotra Wielkiego, osiedlili się wzdłuż brzegów Dunaju, ogłaszając Kozacko-Staroobrzędową Republikę Naddunajską.

Jednak prześladowania nie ustały, a staroobrzędowcy, nadal poszukując swojej "ziemi obiecanej", osiedlili się na Bukowinie, która w 1774 r. znalazła się pod panowaniem Cesarstwa Austriackiego. Habsburgowie, reprezentowani przez cesarza Józefa II, znanego z tolerancji dla wszystkich wyznań, wydali pozwolenie na osiedlenie się staroobrzędowców w Bukowinie w 1783 roku.

Bila Krynytsia stała się jedną z pierwszych osad Lipowian na ziemi bukowińskiej. 22 rodziny na czele z bogatym Kozakiem Nikiforem Łarionowem, 7 mnichów staroobrzędowców i opat przenieśli się tutaj i założyli klasztor. Na bazie klasztoru, decyzją Soboru Staroobrzędowców, który odbył się w 1832 r. na Cmentarzu Rogożskim w Moskwie, powstała pierwsza na świecie Stolica Staroobrzędowców. Pierwszym metropolitą diecezji Bila Krynytsia został były metropolita Bośni i Sarajewa Ambroży, który przybył do Bila Krynytsia 28 października 1846 r. za zgodą austriackiego cesarza Ferdynanda.

W całej nowo utworzonej diecezji staroobrzędowców budowano kościoły i mianowano kapłanów. Radość bukowińskich staroobrzędowców trwała jednak krótko. Kiedy car Mikołaj I dowiedział się o działalności biskupa Ambrożego, który również konsekrował hierarchię staroobrzędowców w Rosji, zagroził Austrii wojną i zażądał od Habsburgów zamknięcia diecezji i klasztoru. Już w grudniu 1847 r. Ambroży został wezwany do Wiednia i zaproponowano mu wybór: zrezygnować z kierowania diecezją staroobrzędowców i stanąć na czele diecezji w Konstantynopolu lub udać się na wieczne wygnanie. Biskup nie wyrzekł się jednak swojej wiary i po 15 latach wygnania pozostał wierny staroobrzędowcom do końca życia.

Jednak kilka lat później działalność bukowińskiej diecezji staroobrzędowców została wznowiona, a Biła Krynicka stała się duchowym centrum całego ruchu staroobrzędowego na prawie sto lat. Na początku XX wieku w Biłej Krynickiej znajdowało się około 20 obiektów sakralnych: kościołów, cel i innych budynków. Najwspanialszymi kościołami "Jerozolimy staroobrzędowców" były wielokopułowy Sobór Wstawienniczy z ogromną pięciopoziomową dzwonnicą o wysokości 45 metrów oraz zimowa cerkiew św. To właśnie w katedrze wstawienniczej metropolita Ambroży dołączył do Kościoła staroobrzędowców. Pod koniec XIX wieku w Biłej Krynickiej założono także klasztor zakonny.

Niestety, dziś niewiele pozostało z dawnej świetności stolicy staroobrzędowców. Pod koniec lat czterdziestych XX wieku katedra wstawiennicza z dzwonnicą, kościół św. Mikołaja i prawie wszystkie budynki sakralne klasztoru zostały barbarzyńsko zniszczone przez bolszewików. Przez prawie pół wieku grupa etniczna Lipowian praktycznie przestała istnieć.

Wieś zawdzięcza swoją nazwę temu, że woda w tutejszych studniach ma prawie biały kolor, jest słodka w smaku i nasycona wapnem. Od końca XVIII wieku do dnia dzisiejszego Bila Krynytsia była centrum rosyjskiego kościoła staroobrzędowców i świętą ziemią dla wszystkich staroobrzędowców. Dziś ze starych zabytków architektury sakralnej w Biłej Krynickiej pozostały tylko dwie cerkwie. Pierwsza z nich, cerkiew Koźmy i Demiana, znajduje się na początku wsi po prawej stronie drogi. Po raz pierwszy zbudowany pod koniec XVIII wieku, kościół przeszedł przebudowę w XIX wieku, podczas której uzyskał swój obecny wygląd. Kościół ma cechy typowej bukowińskiej architektury sakralnej.

Prawdziwym i niedoścignionym arcydziełem architektury sakralnej w całej Bukowinie jest Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, zbudowana w latach 1900-1908 przez austriackiego architekta W. Klicka. Wnętrze katedry reprezentuje jeden duży i dwa małe ikonostasy wykonane z dębu przez najlepszych rzeźbiarzy z Wołodymyra i malarzy z warsztatów w Palechowie. Dzwonnica katedry jest również uderzająca pod względem architektury i bogactwa dekoracji zewnętrznej. Jest naprawdę wyjątkowa na całej Ukrainie. Jest wyższa od katedry, ma cztery kondygnacje, a jej szczyt pokryty jest kolorowymi płytkami. Z dzwonnicy roztacza się wyjątkowy widok na Katedrę Wniebowzięcia NMP, Białą Krynicę i okolicę.

Obecnie na terenie cerkwi staroobrzędowców w Białej Krynickiej odradza się kompleks muzealny, który istniał tu od 1988 r. i został zamknięty w 1996 r. z powodu braku funduszy. Dobiega końca budowa dwupiętrowego drewnianego budynku, w którym znajdzie się refektarz, cele i sala muzealna. Odwiedzając Bilę Krynicką, należy mieć przy sobie paszport: miejscowość znajduje się w strefie przygranicznej.

Trasa rowerowa

Czerepkiwce - Stary Wowczyniec - Biała Krynica - Kamianka - Czerepkiwce
Czas trwania: 6 godz. Długość trasy: prawie 30 km. Przyrost wysokości: 84 м.
Trasa rozpoczyna się na dworcu autobusowym w pobliżu posterunku celnego Vadul-Siret w Czerepkowcach i prowadzi przez przejazd kolejowy do wsi Staryj Wowczyniec i Biała Krynica, a następnie, obok zbiorników wodnych i lasu, oznakowana trasa prowadzi do Kamianki, skąd kieruje się z powrotem do Czerepkowców.

Wzdłuż trasy można zobaczyć

• cerkwie w miejscowościach Kamianka, Biała Krynica, Stary Wowczyniec i Czerepkiwce;
• lokalne muzea historyczne w Białej Krynicy i Starym Wowczyńcu;
• okoliczne krajobrazy.